ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ - ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΑ;

Ημερομηνία δημοσίευσης: 9/9/2025 | Κείμενο: Isabella Lee PhL, MSc, Global Senior Nutritional Scientist

Στον κόσμο της διατροφής, τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs) τραβούν ολοένα και περισσότερη προσοχή, καθώς συχνά βρίσκονται στο επίκεντρο συζητήσεων γύρω από την παχυσαρκία, τις χρόνιες παθήσεις και τη σύγχρονη διατροφή. Αλλά τι ακριβώς καθιστά ένα τρόφιμο “υπερεπεξεργασμένο” και είναι η σύνδεση με την κακή υγεία τόσο ξεκάθαρη όσο φαίνεται; Ας αναλύσουμε τη συζήτηση γύρω από τα UPFs ώστε να μπορείτε να κάνετε επιλογές που υποστηρίζουν την υγεία και τον τρόπο ζωής σας

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ;

Ίσως να έχετε ακούσει τον όρο υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs), αλλά τι σημαίνει πραγματικά; Εισήχθη για πρώτη φορά στο σύστημα ταξινόμησης τροφίμων NOVA, το οποίο χωρίζει τα τρόφιμα σε τέσσερις κατηγορίες με βάση το επίπεδο επεξεργασίας (Blomhoff et al., 2023).

Ομάδα 1: μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα φρέσκα φρούτα και το απλό γιαούρτι, που έχουν υποστεί τα βασικά στάδια ώστε να είναι ασφαλή και πρακτικά. Ομάδα 2: επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά που εξάγονται από φυσικές πηγές, όπως έλαια, βούτυρο, ζάχαρη και αλάτι, τα οποία χρησιμοποιούνται για καρύκευμα ή παρασκευή. Ομάδα 3: επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τυρί και ψωμί, που προκύπτουν από τον συνδυασμό τροφίμων της Ομάδας 1 και της Ομάδας 2, για τη βελτίωση της γεύσης ή της διάρκειας ζωής. Ομάδα 4: υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs), όπως αναψυκτικά, συσκευασμένα σνακ και στιγμιαίες σούπες, σχεδιασμένα για ευκολία, μεγάλη διάρκεια ζωής και έντονη γευστικότητα (Monteiro et al., 2018).

Τα UPFs είναι βιομηχανικά διαμορφωμένα προϊόντα που έχουν υποστεί το υψηλότερο επίπεδο επεξεργασίας. Συνήθως παρασκευάζονται από ραφιναρισμένα συστατικά και πρόσθετα, ενώ περιέχουν ελάχιστη ή καθόλου ποσότητα ολόκληρων τροφών. Συχνά συνδέονται με “junk foods” χαμηλής διατροφικής αξίας, υψηλής θερμιδικής περιεκτικότητας και πλούσια σε πρόσθετα σάκχαρα, αλάτι και ανθυγιεινά λιπαρά. Ωστόσο, αυτή δεν είναι όλη η εικόνα. Οι επικριτές του συστήματος NOVA υποστηρίζουν ότι εστιάζει αποκλειστικά στον τρόπο παρασκευής ενός τροφίμου, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη διατροφική του ποιότητα. Έτσι, προϊόντα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και εμπλουτισμένα, όπως μία πρωτεϊνική μπάρα με φυτικές ίνες και βιταμίνες, μπορούν να χαρακτηριστούν ως υπερεπεξεργασμένα, ακόμη κι αν συμβάλλουν σε έναν υγιεινό, ισορροπημένο τρόπο ζωής.

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ;

Νέες έρευνες συνδέουν διατροφές πλούσιες σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs) με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, όπως αύξηση βάρους, διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακή νόσο, ακόμη και κατάθλιψη (Juul & Beere, 2024). Επειδή τα UPFs είναι σχεδιασμένα να είναι “υπεργευστικά”, υπερκαλύπτουν τα φυσικά σήματα κορεσμού του οργανισμού και οδηγούν σε υπερκατανάλωση. Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν επίσης ότι ενδέχεται να αλλοιώνουν το μικροβίωμα του εντέρου (Juul & Beere, 2024).

Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες ότι τα UPFs είναι εξ ορισμού επιβλαβή. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο ο βαθμός επεξεργασίας καθεαυτός, όσο η διατροφική ποιότητα (υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά, αλάτι, χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες) και τα διατροφικά πρότυπα που συνδέονται με την κατανάλωση UPFs, τα οποία συμβάλλουν σε αυτές τις αρνητικές συνέπειες (Temple, 2024).

Με άλλα λόγια, δεν είναι όλα τα UPFs ίδια. Ενισχυμένα φυτικά ροφήματα, τραγανά ψωμιά ολικής άλεσης και πρωτεϊνικά shakes ταξινομούνται τεχνικά ως UPFs, αλλά αυτό δεν τα καθιστά ανθυγιεινά. Για παράδειγμα, εμπλουτισμένα τρόφιμα ευκολίας μπορούν να προσφέρουν πρακτική διατροφική υποστήριξη σε συγκεκριμένα πλαίσια, όπως για άτομα με περιορισμένο χρόνο και απαιτητικούς ρυθμούς ζωής. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η συνολική ποιότητα της διατροφής και το διατροφικό πρότυπο, όχι μόνο η κατηγορία επεξεργασίας.

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΤΕ ΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ;

• Διαβάστε την ετικέτα. Ελέγξτε για υψηλές ποσότητες πρόσθετων σακχάρων, αλατιού (νατρίου) και κορεσμένων λιπαρών. Αυτά αποτελούν βασικούς δείκτες χαμηλής διατροφικής ποιότητας.

• Επιλέξτε πιο έξυπνα. Όταν αγοράζετε επεξεργασμένα τρόφιμα, προτιμήστε εκείνα με καλύτερο διατροφικό προφίλ. Αναζητήστε υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, φυτικές ίνες, ακόρεστα λιπαρά, καθώς και πρόσθετες βιταμίνες και μέταλλα.

• Δώστε προτεραιότητα στα μη επεξεργασμένα τρόφιμα. Φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης πρέπει να αποτελούν τη βάση της διατροφής σας. Είναι ένας πρακτικός και αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσετε την πρόσληψη UPFs.

• Εμπνευστείτε από τη Σκανδιναβική Διατροφή. Πλούσια σε λαχανικά, μούρα, δημητριακά ολικής, ψάρια και υγιεινά λιπαρά, αυτή η παραδοσιακή διατροφική προσέγγιση δίνει έμφαση σε εποχιακά και ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα.

• Μην φοβάστε την ευκολία. Επεξεργασμένο δεν σημαίνει αυτόματα ανθυγιεινό. Αυτό που μετράει είναι τα συστατικά και η συνολική ποιότητα.

• Η ισορροπία είναι το παν. Το συνολικό σας διατροφικό πρότυπο είναι πιο σημαντικό από οποιαδήποτε μεμονωμένη επιλογή τροφίμου.

Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ORIFLAME ΓΙΑ ΤΑ UPFs

Στην Oriflame δεν πιστεύουμε στις υπερβολές. Πιστεύουμε στη θετική διατροφή, με έμφαση σε ό,τι υποστηρίζει την υγεία σας και όχι μόνο σε ό,τι πρέπει να αποφεύγετε. Σας βοηθάμε να ζείτε με πρόθεση, όχι με περιορισμούς. Αυτό σημαίνει να επιλέγετε μη επεξεργασμένα και ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα όπου είναι δυνατόν, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι καλά σχεδιασμένα UPFs, όπως τα συμπληρώματα, τα πρωτεϊνικά shakes και τα ροφήματα πλούσια σε φυτικές ίνες, μπορούν να στηρίξουν έναν υγιεινό, ισορροπημένο τρόπο ζωής.

ΜΙΑ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Η συζήτηση γύρω από τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs) εξελίσσεται. H πολυπλοκότητα της κατηγορίας απαιτεί περαιτέρω ανάλυση, όμως αυτό που είναι ξεκάθαρο μέχρι στιγμής είναι ότι η μείωση της κατανάλωσης UPFs χαμηλής θρεπτικής αξίας και υψηλής θερμιδικής περιεκτικότητας είναι μία έξυπνη επιλογή. Ωστόσο, ο πλήρης αποκλεισμός των UPFs ίσως να μην είναι πρακτικός ή απαραίτητος. Αντίθετα, μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση είναι να δίνετε προτεραιότητα στα μη επεξεργασμένα τρόφιμα, επιλέγοντας παράλληλα καλοσχεδιασμένες επεξεργασμένες επιλογές όταν χρειάζεται, γιατί οι βιώσιμες, μακροπρόθεσμες διατροφικές συνήθειες είναι αυτές που πραγματικά θρέφουν τον οργανισμό σας.

Βιβλιογραφία

Blomhoff R, Andersen R, Arnesen EK, et al. Nordic Nutrition recommendations 2023. Copenhagen: Nordic Council of Ministers, 2023
Juul F, Bere E. Ultra-processed foods - a scoping review for Nordic Nutrition Recommendations 2023. Food Nutr Res. 2024 Apr 24;68
Monteiro CA, Cannon G, Moubarac JC, et al. The UN Decade of Nutrition, the NOVA food classification and the trouble with ultra-processing. Public Health Nutr. 2018 Jan;21(1):5-17
Temple NJ. Making Sense of the Relationship Between Ultra-Processed Foods, Obesity, and Other Chronic Diseases. Nutrients. 2024 Nov 26;16(23):4039